मराठी भाषा - अभिजात भाषेचे निकष कोणते ? यामुळे कोणते फायदे होणार?

मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा

लेखक प्रा. संतोषकुमार बाळकृष्ण डफळापूरकर 
प्रमुख, मराठी विभाग
जयसिंगपूर कॉलेज, जयसिंगपूर
मोबाईल :९५५२० ५९३५७

     प्रस्तावना : केंद्र सरकारने समस्त मराठी मनाच्या भावना जाणल्या आणि घटस्थापनेच्या मुहूर्तावरच केंद्र शासनाने मराठी भाषेला 'अभिजात भाषा' हा दर्जा देण्याचा निर्णय घेतला. मराठी भाषेचा उचित गौरव, मराठी कला- संस्कृती व साहित्याचा हा सन्मान आहे. सातत्यपूर्ण पाठपुरावा, लोकसहभाग, मराठी माणसाच्या तीव्र इच्छाशक्ती या सर्वाचा परिपाक म्हणून मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा प्राप्त झाला. या निमित्ताने हा आनंदोत्सव समस्त मराठी माणसांकडून साजरा केला जात आहे. मराठी भाषिक व मराठी भाषेचा प्राध्यापक या नात्याने केंद्र शासनाचे आभार व्यक्त करतो.

  मुळात मराठी अभिजात भाषा म्हणजे एक अशी भाषा, जी अत्यंत प्राचीन, संपन्न साहित्यिक परंपरेची आणि सांस्कृतिक महत्त्वाची असते. अभिजात भाषेचा दर्जा मिळण्यासाठी काही ठराविक निकष असतात. भारत सरकारच्या धोरणानुसार अभिजात भाषा म्हणून मान्यता मिळवण्यासाठी खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक असते:

1. प्राचीनता: भाषा किमान १५००-२००० वर्षांपूर्वीची असावी. तिचे लेखन, साहित्य किंवा इतर ऐतिहासिक पुरावे प्राचीन काळापासून उपलब्ध असावे.

2. समृद्ध साहित्यिक परंपरा: त्या भाषेत विपुल आणि समृद्ध साहित्य निर्माण झालेले असावे. या साहित्याला ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व असावे.

3. मूळ भाषा: ती भाषा इतर कोणत्याही भाषेपासून निर्माण झालेली नसावी. ती भाषा स्वतःच्या स्वतंत्र स्वरूपात अस्तित्वात असावी आणि इतर भाषांवर तिचा प्रभाव असावा.

4. वर्तमानकालीन अपारिवर्तनीयता: अभिजात भाषा आजच्या काळातही अस्तित्वात असली पाहिजे, परंतु ती भाषेत फारसे बदल झालेली नसावेत, म्हणजे तिच्या प्राचीन स्वरूपाला नुकसान न होईल.

     भारत सरकारने तमिळ, संस्कृत, तेलुगू, कन्नड, मल्याळम, आणि ओडिया या भाषांना अभिजात भाषेचा दर्जा दिला आहे. या भाषांना त्यांच्या सांस्कृतिक वारशासाठी विशेष मान्यता मिळते, त्यांचे अध्ययन, संशोधन आणि संवर्धनासाठी प्रोत्साहन मिळते.

  मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा प्राप्त झाल्यानंतर खालील फायदे मिळतील.

1. संशोधन आणि भाषा अध्ययनाला प्रोत्साहन: अभिजात दर्जा मिळाल्यावर मराठी भाषेच्या व्याकरण, साहित्य, आणि इतिहास यावर विशेष संशोधन होईल. शैक्षणिक संस्थांमध्ये मराठीच्या अध्ययनाला प्रोत्साहन मिळेल.

2. साहित्य आणि सांस्कृतिक वारसाचा सन्मान: मराठी साहित्यिक परंपरेला अधिक सन्मान मिळेल. भाषा आणि साहित्यिक वारसा टिकवण्यासाठी विविध योजना आणि आर्थिक सहाय्य मिळू शकेल.

3. वित्तीय सहाय्य: केंद्र सरकारकडून भाषा संरक्षणासाठी आणि विकासासाठी विशेष निधी दिला जातो. त्यामुळे मराठी भाषा शिकवण्यासाठी, भाषांतरासाठी आणि साहित्य संशोधनासाठी निधी उपलब्ध होईल.

4. प्राध्यापक आणि विद्वानांच्या जागा: विद्यापीठांमध्ये मराठी भाषेतील संशोधनासाठी आणि अध्ययनासाठी अधिक जागा उपलब्ध होतील. तसेच, देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मराठीचे विद्वान पुढे येऊ शकतील.

5. तरुण पिढीला आकर्षण: मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळाल्याने तरुण पिढीला या भाषेबद्दल अधिक आकर्षण वाटेल. त्यामुळे मराठीच्या अभ्यासाला आणि वापराला चालना मिळेल.

6. अभियान आणि जागरूकता कार्यक्रम: भाषा प्रचार, प्रसार आणि संवर्धनासाठी विविध जागरूकता कार्यक्रम राबवले जाऊ शकतील.अभिजात दर्जा मिळाल्याने मराठी भाषा अधिक समृद्ध होईल, तिचे अध्ययन आणि संशोधन वाढेल, आणि तिला जागतिक पातळीवर सन्मान मिळेल.

    आता खऱ्या अर्थाने मराठी भाषा ही सर्व क्षेत्रात समृद्ध व संशोधनात्मक पातळीवरती गुणवत्ता पूर्ण राहील याबद्दल खात्री आहे